Piyasada faaliyet gösteren veya gösterecek tüzel kişilerin, elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan satışı, perakende satışı, perakende satış hizmeti, ithalat ve ihracatı faaliyetlerini gösterebilmek için lisans almaları zorunludur. Diğer taraftan Elektrik Piyasası Kanununun üçüncü maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca; yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı, kurulu gücü azami beş yüz kilovatlık üretim tesisi ile mikro kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaftır. Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik ise 03.12.2010 tarihli ve 27774 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

Üretim faaliyeti gösterebilecek tüzel kişiler, özel sektör üretim şirketleri, Elektrik Üretim Anonim Şirketi ve bağlı ortaklıkları, Elektrik Üretim Anonim Şirketinin yeniden yapılandırılmasıyla oluşan diğer kamu üretim şirketleri ile otoprodüktör ve otoprodüktör gruplarıdır.

a1

a2

Yürürlükte olan lisanslar hakkındaki ayrıntılı bilgiye http://www.epdk.org.tr/lisans/elektrik/yururluk.htm internet adresinden ulaşılabilir.

Elektrik abonesi olan herkes, her gerçek veya tüzel kişi lisanssız elektrik üretim tesisi kurabilir. Bu kişilerin kendi uhdelerinde en az bir tüketim tesisi, yani aboneliği bulunması gerekir. Aboneliği olmayan kişiler, lisanssız elektrik üretim tesisi kuramaz. Apartman yönetimi gibi gerçek ya da tüzel kişi olmayan aboneler lisanssız elektrik üretim tesisi kuramaz.

Evet kurulabilir.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulacak elektrik üretim tesisleri azami 1 MWe gücünde kurulabilir ve sisteme en fazla 1 MWe olarak bağlanabilir. Lisansız elektrik üretimi kapsamında kurulacak mikrokojenerasyon tesisleri için söz konusu limit 100 kWe''dir. Bunun yanında 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14 üncü maddesi çerçevesinde lisans almaksızın ve şirket kurmaksızın veya sadece lisans almaksızın kurulabilecek diğer üretim tesisleri için iletim ve dağıtım sistemine bağlantı yapılmasına ilişkin düzenlemelerin getirdiği sınırlamalar dışında kurulu güç üst sınırı bulunmamaktadır.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulacak elektrik üretim tesislerinden üretilen elektriğin ihtiyaç fazlası kısmı, üretim tesisinin kurulduğu bölgede görevli tedarik şirketi aracılığıyla Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirilmektedir. Herhangi bir satış kısıtı yoktur. Ancak abonelik çerçevesinde üretim tesisi ile ilişkilendirilen tüketim tesisinde sürekli bir tüketimin olması gerekir. YEK destekleme mekanizması piyasa işletmecisi (mevcut durumda TEİAŞ) tarafından işletilen piyasa bazlı bir satın alma mekanizması olup elektriği kamu satın almamakta, ancak kamu sistemin işleyişini garanti altına almaktadır.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulan elektrik enerjisi üretim tesislerinden üretilen elektriğin ihtiyaç fazlası kısmı YEK Kanununa ekli I sayılı Cetvelde yer alan fiyattan 10 yıl süreyle satın alınır. İhtiyaç fazlası elektrik enerjisinin 10 yıl sonra ne olacağı hususunda, ilgili kanun hükümlerinde yapılacak düzenlemeyi müteakip açıklığa kavuşacaktır.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim tesisleri YEK Kanununa ekli II sayılı Cetvelde öngörülen yerli aksam destek bedeli ödemesinden 5 yıl süreyle yararlanabilir. Bu yararlanma üretim tesisinin işletmeye girdiği tarihten itibaren başlayacaktır.

Evet, kurulabilir. Lisanssız kurulacak kojenerasyon tesisleri için %80''nin üzerinde toplam verimlilik şartının sağlanması koşuluyla üretim tesislerinin iletim ve dağıtım sistemine bağlanılmasına ilişkin düzenlemelerin getirdiği sınırlamalar dışında kurulu güç kısıtı yoktur.

Lisanssız kurulacak kojenerasyon tesislerinden üretilerek ihtiyaç fazlası olarak sisteme verilen elektrik enerjisi satılamaz. Bu tesisler, sadece üretim tesisini kuran kişinin elektrik ihtiyacını karşılamak için kurulabilir. Bu tesislerde üretilen elektrik enerjisinin ihtiyaç fazlası kısmı sisteme verilemez, gün öncesi ve dengeleme güç piyasalarında satılamaz ve bir başka kişiye ikili anlaşmayla satılamaz. Buna rağmen, bu tesislerde üretilen elektrik enerjisinin ihtiyaç fazlası kısmının sisteme verilmesi halinde, ilgili kişiye sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji için herhangi bir bedel ödenmez, ihtiyaç fazlası enerji YEK Destekleme Mekanizmasına katkı olarak değerlendirilir.

Evet, kurulabilir. Lisanssız kurulacak kojenerasyon tesisleri için %80''nin üzerinde toplam verimlilik şartının sağlanması koşuluyla üretim tesislerinin iletim ve dağıtım sistemine bağlanılmasına ilişkin düzenlemelerin getirdiği sınırlamalar dışında kurulu güç kısıtı yoktur.

Lisanssız kurulacak kojenerasyon tesislerinden üretilerek ihtiyaç fazlası olarak sisteme verilen elektrik enerjisi satılamaz. Bu tesisler, sadece üretim tesisini kuran kişinin elektrik ihtiyacını karşılamak için kurulabilir. Bu tesislerde üretilen elektrik enerjisinin ihtiyaç fazlası kısmı sisteme verilemez, gün öncesi ve dengeleme güç piyasalarında satılamaz ve bir başka kişiye ikili anlaşmayla satılamaz. Buna rağmen, bu tesislerde üretilen elektrik enerjisinin ihtiyaç fazlası kısmının sisteme verilmesi halinde, ilgili kişiye sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji için herhangi bir bedel ödenmez, ihtiyaç fazlası enerji YEK Destekleme Mekanizmasına katkı olarak değerlendirilir.

Evet, kurulabilir. Mikro kojenerasyon tesisinin kurulu gücü 100 kWe ile sınırlıdır.

Lisanssız mikrokojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişilerin ihtiyaçlarından fazla olarak ürettikleri elektrik enerjisi 5346 sayılı YEK Kanunu eki I sayılı Cetvelde yer alan en düşük fiyattan bölgede faaliyet gösteren görevli tedarik şirketi tarafından satın alınır. Söz konusu elektrik enerjisi bunun dışında piyasada ikili anlaşmalar, gün öncesi veya dengeleme güç piyasalarında satılamaz.

Hayır, yararlanamaz.

Lisanssız elektrik üretim tesisi hidrolik kaynaklara dayalı olarak kurulmak istenmesi halinde üretim tesisinin kurulacağı yerin İl Özel İdaresine veya il özel idaresinin bulunmadığı yerlerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığına, diğer kaynakların kullanılmak istenmesi halinde ise ilgisine göre üretim tesisinin kurulacağı bölgedeki dağıtım şirketine ya da OSB’ye yapılır.

Bu konu Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ’in 7 nci maddesinde açıklanmıştır. Hidrolik kaynaklara dayalı başvuru yapacak kişiler birinci fıkrada belirlenen belgeleri, diğer kaynaklara dayalı başvuru yapacak kişiler Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ’in 7 nci maddesinin ikinci fıkrasında belirlenen belgeleri temin ederek başvuru yapacaktır. Ayrıca, her bir başvuruda başvuru ücretinin de yatırılması gerekmektedir.

Kamu, hazine arazisi veya orman sayılan alanlar üzerinde hidrolik kaynaklara dayalı lisanssız elektrik üretim tesisi kurmak için arazinin ilgili mevzuatına göre kullanım hakkının edinilmesi gerekir. Bu belge edinilemiyorsa; ancak söz konusu arazi bir başkasına da tahsis edilmemişse, tesis sahasını/mahallini tahsise yetkili Orman Genel Müdürlüğü, , Milli Emlak Genel Müdürlüğü veya İl Özel İdaresi (İl Özel İdaresi bulunmayan yerlerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı) gibi ilgili kurumdan alınacak, arazinin bir başkasına tahsis edilmediğini ve tahsis için ilgilisince başvuru yapıldığını bildirir resmi yazı başvuru aşamasında yeterli kabul edilecektir.

Hayır, tanınmıyor. Ancak, ilgili kamu tüzel kişiliklerinden izin alınmak şartıyla rüzgar ve güneş enerjisine dayalı lisanssız üretim tesisleri de kurulabilir.

Lisanssız elektrik üretimi tesisleri için tesisin kurulacağı yerin, sahibi olan kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili mevzuatına göre edinilmesi gerekir. Bu çerçevede ilgisine göre orman mevzuatı, mera mevzuatı, milli emlak mevzuatı çerçevesinde izin alınması gerekmektedir. Lisanssız üretim tesisleri kurulması için Kurumca (EPDK) kamulaştırma yapılmamaktadır. Kurum (EPDK) tesis yeri edinimlerine de müdahil olmamaktadır. Bu edinimde yetki ve sorumluluk ilgili mevzuatı uygulamakla görevli ve yetkili kamu kurum ve kuruluşlarındadır.

Belediye sınırları içinde kalan bir alanda lisanssız elektrik enerjisi tesisi kurmak için başvurduğu belediyelerin, gerekli mevzuatı uygulayarak başvuru sahibinin başvurusunu yine söz konusu mevzuatta tanımlanan sürede olumlu ya da olumsuz sonuçlandırması gerekmektedir. Lisanssız elektrik üretim tesisi kurmak isteyen kişiler de ilgili mevzuatta öngörülen gereklilikleri sağlamakla yükümlüdür. Belediyelerin de kişilerin 6446 ve 5346 sayılı Kanunlara dayalı lisanssız elektrik üretim tesisi kurma haklarını mevzuata aykırı biçimde engellememeleri gerekmektedir.

Hayır, uygulanmaz. Transformatörün başvuru sahibine ait olması durumunda, söz konusu kapasite transformatör gücü kadar olabilir.

Bir abonelik için yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurulmak istenmesi halinde azami 1 MWe kurulu gücünde bir üretim tesisi kurulabilir ya da toplam kurulu gücü 1 MWe olacak şekilde birden fazla üretim tesisi kurulabilir ya da mikrokojenerasyon tesisi kurulabilir. Mikrokojenerasyon tesislerinin i kurulu gücü 100 kWe ile sınırlıdır.

Bir gerçek ya da tüzel kişinin birden fazla dağıtım bölgesinde aboneliği olabilir. Bu çerçevede ilgili kişi her dağıtım bölgesinde her bir aboneliği için lisans almadan elektrik üretim tesisi kurabilir. Bu tesislerin yenilenebilir enerji kaynaklarından birine dayalı olması halinde 1 MWe kurulu güç sınırı, mikrokojenerasyon olması halinde ise 100 kWe kurulu güç sınırı vardır.

İl özel idareleri Kanun ve Yönetmelik gereği her takvim ayında lisanssız elektrik üretim başvurularını almakla görevlidir. Ancak hidrolik kaynaklara dayalı lisanssız üretim tesisleri için başvuru aşamasında il özel idarelerince istenecek olan belgelere ilişkin olarak DSİ tarafından çıkartılacak yönetmelikte lisanssız elektrik üretimine ilişkin henüz bir düzenleme yapılmamış olması nedeniyle, başvuruların ilk inceleme evresinde reddedilmesi gerekmektedir. Bir başka ifadeyle, söz konusu başvuruların il özel idareleri tarafından, işleme konulmaksızın ilgiliye iade edilmesi gerekir.

Bu konunun DSİ Genel Müdürlüğü nezdinde takip edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

Lisanssız elektrik üretim tesisinin yenilenebilir enerji kaynaklarından birine dayalı olması halinde kural olarak kaynak kullanım hakkının edinildiğine dair belge sunulması gerekir. Ancak rüzgar, güneş, biyokütle ve biyokütleden elde edilen gaza (çöp gazı dâhil) dayalı olarak kurulacak üretim tesisleri için bu belge istenmemektedir.

Lisanssız elektrik üretim tesisinin kamu, hazine veya orman arazisine kurulmak istenmesi halinde, arazinin ilgili mevzuatına göre kullanım hakkının edinildiğine dair belge edinilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, ilgili mevzuatı hazırlama ve uygulamakla görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlara başvuru yapılması gerekmektedir. Ancak kamu, hazine veya orman arazisine kurulacak tesisin hidrolik üretim tesisi olması halinde kaynak kullanım hakkı edinilememiş ise söz konusu arazi bir başka kişiye de tahsis edilmemiş olduğunun, tesis sahasını tahsise yetkili kurum veya kuruluştan alınacak, arazinin bir başkasına tahsis edilmediğini ve tahsis için ilgilisince başvuru yapıldığını bildirir resmi yazı, başvuru aşamasında yeterli kabul edilecektir.

Lisanssız elektrik üretim tesisleri Yönetmelik ve Tebliğ kapsamına göre kurulmakta ve bu tesisleri kuran kişiler bu tesislerde kendi ihtiyaçları için elektrik üretmeye yetkili kılınmıştır. Bu kişilerden kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler ile iletim ve dağıtım sistemini kullanmadan aynı baradan üretip tüketmek üzere üretim tesisi kuran kişiler tarafından üretilen elektrik enerjisi sadece kendi ihtiyaçları için üretebilecektir. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı tesis kuran gerçek ve tüzel kişilerin ihtiyaçlarından fazla ürettikleri elektrik enerjisi 10 yıl süreyle, görevli tedarik şirketi vasıtasıyla YEK destekleme mekanizması kapsamında değerlendirilir. Bu çerçevede, yenilenebilir enerji kaynakları için YEK Kanununa ekli I sayılı cetvelde kaynak bazında öngörülen fiyat uygulanır. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan mikrokojenerasyon tesislerinde üretilerek ihtiyaç fazlası olarak sisteme verilen elektrik enerjisi için aynı cetvelde yer alan en düşük fiyat uygulanır.

Lisanssız elektrik üretim tesislerine kredi verilmesi veya diğer finansman imkanlarının temin edilmesi Kurumun görev alanında değildir. Lisanssız elektrik üretim tesisleri için gerekli finansman ihtiyacının öz sermaye, kredi veya diğer finansman yöntemleri ile karşılanması hususu üretim tesisini kuracak kişinin uhdesindedir.

Hayır, yoktur.

Yönetmelik lisanssız üretim tesisi kurmak üzere başvuru yapacak kişilerin üretim tesisinin kurulacağı yerde/mahalde tam bir yetki ile kullanım hakkına sahip olmasını istemektedir. Bu nedenle ilgililerin mülkiyet hakkı veya kiralama kapsamında kullanım hakkına sahip olmaları gerekmekte ya da tesis sahasının kullanımının bir başkasının müdahalesiyle kesintiye uğramayacak biçimde ilgilisinde olduğunu ispatlayacak kullanım hakkını gösterir bir belge ile ispatlanması istenmektedir. Örneğin 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve 1512 sayılı Noterlik Kanunu ve ikincil mevzuatı çerçevesinde düzenlenmiş olan Düzenleme Şeklinde Zilyetliğin Devri Sözleşmesi ancak, yukarıda açıklandığı üzere, müdahaleden ari bir kullanım hakkı sağladığının tespit edilmesi halinde kullanım hakkını gösterir sair belge olarak değerlendirilebilir.

Lisanssız üretim tesislerinde üretilerek sisteme verilecek ihtiyaç fazlası enerjinin mahsubu üretim tesisinin tüketim tesisi ile aynı yerde olması veya aynı yerde olmaması halinde farklı olacaktır. Üretim tesisi ile tüketim tesisinin aynı yerde kurulu olması halinde sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji çift taraflı ölçüm yapan sayaç vasıtasıyla günlük olarak ölçüleceğinden günlük tüketim günlük üretimden (24:00 itibariyle) mahsup edilecek ve sonuçta üretim fazlası varsa (=ihtiyaç fazlası enerji) miktar kaynak bazında belirlenmiş destek fiyatının o günkü Merkez Bankası ABD Doları döviz alış kuru üzerinden bulunacak sayıyla çarpılarak elde edilen değer üreticinin alacak hanesine yazılır. Örneğin bir gün içinde çatısında güneş enerjisi tesisi kurulu olan bir evin 60 kWh tüketimi ve 100 kWh üretimi varsa 40 kWh ihtiyaç fazlası enerji sisteme verilmiş olacaktır. Buna göre (40 kWh x 0,133 ABD$/kWh x 1,99 TL/ABD$) = 10,59 TL günlük olarak alacak hanesine yazılacaktır. Tersi olursa bu durumda kişi sistemden 40 kWh enerji çekmiş siteme fazladan enerji vermemiştir. Bu 40 kWh enerji için mevcut aboneliği esas alınarak tüketim miktarı tahakkuk ettirilir. Bu işlemler her gün için ayrı ayrı yapılarak sonuçta ay sonundaki alacak ve borç hesabı belirlenir. Bu miktar üzerinden sistem kullanım bedeli eklenerek işlem sonuçlandırılır. Üretim tesisi ile tüketim tesisinin farklı yerlerde olması halinde, sisteme verilen ve sistemden çekilen enerji ayrı ayrı kaydedilir. Çekilen enerji, verilen enerjiden mahsuplaştırılır. Sonuçta ya sisteme ihtiyaç fazlası enerji verildiği ya da sistemden enerji çekildiği sonucuna ulaşılır. Ancak bu durumda sistem kullanımına ilişkin bedeller hem sistemden çekilen hem de sisteme verilen enerji için ayrı ayrı uygulanır.

Bu durumda günlük yerine üç zamanın her biri için ayrı hesap yapılacaktır. Yani bir gün için, bir hesap değil üç hesap yapılacaktır.

Kanun lisanssız elektrik üretimini kaynak ve tesis tipi bazında tanımlamıştır. Buna göre lisanssız elektrik üretimi ya yenilenebilir enerji kaynağına dayalı olmalı ya da tesis tipi olarak kojenerasyon veya mikrokojenerasyon özelliği göstermelidir. Atık veya çürük buhar yenilenebilir enerji kaynağı olarak değerlendirilememektedir. Ancak proses sonucu oluşan atık/çürük buharın kullanımının mikrokojenerasyon veya kojenerasyon tesisi kapsamında projelendirilmesi halinde lisanssız elektrik üretim mevzuatı içinde değerlendirilmesi mümkün olabilecektir. İmdat grupları ile şebekeye bağlantı tesis etmeyecek üretim tesisleri de lisanssız elektrik üretim mevzuatı kapsamında değerlendirilmektedir. Bu konularda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının çıkardığı mevzuata uygun işlem yapılması gerekmektedir.

Lisanssız elektrik üretim mevzuatı uyarınca elektrik dağıtım şebekesine irtibat tesis eden (direkt=doğrudan) her türlü üretim tesisi şebekeye bağlı (on-grid) kabul edilmektedir. Ayrıca bir tüketim tesisine ya da onun barasına bağlantı yaparak (indirekt=dolaylı) dahi olsa şebekeyle irtibatlı olan üretim tesisleri de şebekeye bağlı üretim tesisi kabul edilmektedir.

Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında; "üretim tesisiyle tüketim tesisinin dağıtım sistemine aynı baradan bağlı olması halinde ilgili üretim ve tüketim tesisleri aynı yerde kabul edilir" ifadesi yer almaktadır. Bu durum en genel olarak fiziksel olarak aynı mekanda kurulmak anlamına gelmektedir. Çatıya kurulacak güneş panelleri, bahçeye kurulacak biyogaz tesisi ya da rüzgar gülü uygulamasında olduğu gibi. Aynı yerde olma durumunda bağlantı, tüketim tesisiyle doğrudan irtibatlı olduğundan üretilen elektrik enerjisi öncelikle aynı yerdeki tüketim tesisinde tüketilmekte ve enerjinin tüketim tesisinde tüketilemeyen kısmı sayaçtan geçerek sisteme çıkmaktadır. Buna net ölçüm yöntemi adı verilmektedir. Böylece ilgilisi genelde, sistemden çekeceği elektrikten daha ekonomik fiyata elektrik kullanıyor olacaktır. Elektrik fiyatları sabit destek fiyatlarından yüksek olduğu sürece, ki geçmiş dönem sonuçları bunu doğrulamaktadır, üretici karda olacaktır.

Üretim tesisinin fiziksel olarak tüketim tesisinin bulunduğu yerde kurulmak istenmesi halinde üretim tesisinin bağlantısının öncelikle tüketim tesisi barasından yapılması imkanı varsa bağlantının bu şekilde tesis edilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak üretim tesisinin, tüketim barasından bağlanması teknik olarak imkan dahilinde ise bağlantının gerekli teknik ve güvenlik şartları sağlanarak tüketim barasından yapılması öngörülmektedir.

Yönetmeliğin 12 nci maddesinin üçüncü fıkrası "AG seviyesinden bağlanacak üretim tesislerinin toplam kapasitesi, bu üretim tesislerinin bağlı olduğu dağıtım transformatörünün İlgili Şebeke İşletmecisine ait bir transformatör olması halinde transformatör gücünün yüzde otuzunu geçemez. Transformatörün başvuru sahibine ait olması durumunda, söz konusu kapasite transformatör gücü kadar olur." hükmünü amirdir. Bu çerçevede özel kişilere ait trafolarda yukarıdaki hükümde geçen %30 kısıtının uygulanmasına gerek yoktur. Ancak bu durumda dahi Yönetmeliğin 6 ncı maddesi hükmüne aykırı bir uygulamaya imkan verilemeyecektir.

Lisanssız üretim tesislerinin sisteme güvenli olarak bağlanabilmesi için gereken koşullar Yönetmelik ve Tebliğ''de belirlenmiştir. Bu sebeple lisanssız üretim tesisleri için otoprodüktör fideri donatılması uygulamasına, ancak teknik zorunluluk halinde başvurulması gerekmektedir.

Tebliğ kapsamında yapılan başvuruların her biri diğerinden bağımsız olup, başvuru şartlarının her başvuru için ayrı ayrı kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede her başvuru için ayrı başvuru bedeli ödenmesi gerekmektedir.

Diğer ekonomik faaliyetlerde olduğu gibi, elektrik piyasasında lisanssız elektrik üretimi faaliyetinde bulunan kişilerin de ihtiyaç fazlası elektrik enerjisi bedelinin tahsili için ilgili görevli tedarik şirketine fatura göndermeleri gerekmektedir. Faturada nelerin yer alacağı hususunda, elektrik piyasasına ilişkin ilgili mevzuat hükümleri ile mali konulara ilişkin diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde işlem tesis esilmesi gerekmektedir.